ગુજરાતી નવરાત્રી નો મહિમા

ગુજરાતી નવરાત્રીનો મહિમા ગુજરાતની સંસ્કૃતિ અને પરંપરાઓમાં ખુબ જ ઊંડે પ્રવેશેલા છે. નવરાત્રીનો અર્થ છે નવ રાતો અને આ તહેવાર દુર્ગા માતાની ઉપાસના માટે છે. નવ દિવસ સુધી માતા શક્તિના વિવિધ રૂપોની આરાધના કરવામાં આવે છે. ગુજરાતમાં આ તહેવાર ગર્વ અને ઉત્સાહ સાથે ઉજવવામાં આવે છે.

નવરાત્રીના અગત્યના પાસાઓ:

1. ગરબા અને ડાંડીયા રાસ: આ તહેવારના વિશિષ્ટ નૃત્ય રૂપો છે. ખાસ કરીને ગરબા માતાજીના સામૂહિક આરાધનાનું પ્રતિક છે.જ્યારે ડાંડીયા રાસ કૃષ્ણ અને રાધાના નૃત્યનું પ્રતિક છે.

2. શક્તિની પૂજા: માતા અમ્બેના નવ રૂપોને પૂજવામાં આવે છે. લોકો ઉપવાસ રાખે છે અને માતાની કથા સાંભળે છે.

3. ધાર્મિક મૂલ્ય: આ તહેવારમાં આસ્થા અને શ્રદ્ધાનું માહાત્મ્ય છે. નવરાત્રીને આત્મશુદ્ધિનો તહેવાર માનવામાં આવે છે.જેમાં શરીર અને મનની શુદ્ધિ થવા માટે ઉપવાસ અને પૂજા કરવામાં આવે છે.

4. સાંસ્કૃતિક મૂલ્ય: નવરાત્રીના ઉત્સવોમાં રંગીન કપડા શ્રૃંગાર અને વાદ્યોના સૂર સાથે ગુજરાતની લોકસંસ્કૃતિ જીવંત થઈ ઊભરે છે.

આ ઉત્સવ એકતા આસ્થા અને ઉત્સાહના પર્યાય રૂપે ઉજવાય છે. અને ગુજરાતમાં તે ખુબ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે.

નવરાત્રી એ હિંદુ ધર્મનો એક મહત્વપૂર્ણ તહેવાર છે. જે 9 દિવસ સુધી માતા દુર્ગાના વિવિધ સ્વરૂપોની પૂજા માટે ઉજવવામાં આવે છે. નવરાત્રીમાં દેવી દુર્ગાના નવ અલગ-અલગ સ્વરૂપોનું આરાધન કરવામાં આવે છે. આ તહેવાર આદ્ય શક્તિ અથવા દેવી દુર્ગાના સન્માનમાં ઉજવવામાં આવે છે.જેમણે દાનવ મહિષાસુરનો નાશ કર્યો હતો.

ઉજવણીના મુખ્ય કારણો નીચે પ્રમાણે છે:

1. શક્તિની પૂજા: નવ દિવસ સુધી દેવી દુર્ગાની પૂજા કરીને શક્તિ ધૈર્ય અને અધ્યાત્મિક શક્તિઓનું આહ્વાન કરવામાં આવે છે.

2. અધર્મ પર ધર્મની વિજય: આ તહેવાર મહિષાસુર પર દેવી દુર્ગાના વિજયનું પ્રતિક છે. જેનાથી અધર્મ પર ધર્મની વિજયની ઉજવણી થાય છે.

3. ફસલ કાપણીનો તહેવાર: નવરાત્રીને આકર્ષક રીતે ફસલ કાપણી સાથે પણ જોડવામાં આવે છે. આ સમયમાં ખેડૂતો મૌસમના શરુઆત માટે ભગવાનનો આશીર્વાદ માંગે છે.

4. અનુકૃતિ અને આનંદ: લોકો ગરબા અને ડાંડીયામાં ભાગ લઈને આ તહેવારને આનંદ અને ઉત્સાહથી ઉજવે છે.નવરાત્રી તહેવાર હિંદુ સમુદાયમાં આધ્યાત્મિકતા, ભક્તિ અને સમાજમાં એકતા અને આનંદ લાવવા માટે ઉજવવામાં આવે છે.

નવરાત્રી ગુજરાતની એક ખાસ અને અનોખી ઓળખાણ છે. આ તહેવાર દસ દિવસ સુધી ઉજવાય છે જેમાં નવ દુર્ગાની આરાધના અને પૂજા કરવામાં આવે છે. ગુજરાતમાં નવરાત્રીની ઉજવણી ગરબા અને ડાંડીયા રાસ માટે પ્રખ્યાત છે. રાત્રે લોકો પરંપરાગત વસ્ત્રો પહેરી રંગબેરંગી આરતી અને ગરબામાં ભાગ લે છે. આ તહેવારમાં સમાજની તમામ વિભાજનો વચ્ચે એકતા અને આનંદનું પર્યાય બનતો જોવા મળે છે.

નવરાત્રી દરમિયાન નવ દિવસ સુધી નવ અલગ-અલગ દેવીની પૂજા કરવામાં આવે છે.જેમને દેવી દુર્ગાના નવ રૂપો તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. તે નવ દેવીઓ નીચે મુજબ છે:

1. મા શૈલપુત્રી – પ્રથમ દિવસ
2. મા બ્રહ્મચારિણી – દ્વિતીય દિવસ
3. મા ચંદ્રઘંટા – તૃતીય દિવસ
4. મા કુષ્માંડા – ચતુર્થ દિવસ
5. મા સ્કંદમાતા – પંચમ દિવસ
6. મા કાત્યાયની – ષષ્ઠમ દિવસ
7. મા કલરાત્રી – સપ્તમ દિવસ
8. મા મહાગૌરી – અષ્ટમ દિવસ
9. મા સિદ્ધિદાત્રી – નવમ દિવસ

દરેક દેવીને તેમની વિશેષ શક્તિઓ અને ગુણો માટે પૂજવામાં આવે છે. અને નવરાત્રી દરમિયાન તેમની આરાધના દ્વારા ભક્તો મંગલ અને સમૃદ્ધિની પ્રાપ્તિ કરે છે.

નવરાત્રી દરમિયાન ગર્વા ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ પરંપરા છે. ખાસ કરીને ગુજરાત અને રાજસ્થાનમાં નવરાત્રી તે નવ રાત્રી નો તહેવાર છે જે મા દુર્ગાને સમર્પિત છે. નવરાત્રિના દરરોજ દેવીના વિવિધ રૂપોની પૂજા કરવામાં આવે છે. અને તે સાથે ગરબા તથા ડાંડીયા રમવાની પરંપરા પણ છે.

ગરબા:
ગરબાનું મૂળ અર્થ ગર્ભ (માતૃત્વ અથવા જીવનના કણ) સાથે જોડાયેલ છે અને તે દેવી શક્તિનું પ્રતિક છે.ગરબા નૃત્ય માં લોકો વર્તુળમાં નૃત્ય કરતા હોય છે. જે બ્રહ્માંડ અને જીવનચક્રનું પ્રતિક છે.આ નૃત્યના દૈવી ગીતો અને સંગીત માતા દુર્ગાની ભક્તિ અને શક્તિને ઉજાગર કરે છે.

ડાંડીયા:
ગરબાના અવસાન પછી ડાંડીયા રમવામાં આવે છે. તેમાં બાંબુના દંડા (સ્ટિક્સ)નો ઉપયોગ કરીને જોડીઓમાં નૃત્ય કરવામાં આવે છે. ડાંડીયા નૃત્ય દુર્ગા માતાના યોદ્ધા સ્વરૂપનું પ્રતિક છે.જે રાક્ષસ મહિષાસુરના વિનાશનું સ્મરણ કરાવે છે.

નવરાત્રિની શુભતાનો અર્થ:

નવરાત્રીમાં શારદીય નવરાત્રી વધુ પ્રખ્યાત છે.જે ચૈત્ર અને અશ્વિન માસના શુદ્ધ પક્ષમાં ઉજવાય છે.આ દરમિયાન લોકો ઉપવાસ (વ્રત) પૂજા-પાઠ અને ભજન-કીર્તન કરે છે.9 દિવસ માટે મા નવ દુર્ગાના ત્રણ રૂપો – મા દુર્ગા લક્ષ્મી અને સરસ્વતીની પૂજા કરવામાં આવે છે.નવરાત્રિમાં ગરબા અને ડાંડીયા મહોત્સવ સમાન હોય છે. જે લોકોમાં ઉત્સાહ અને સમર્પણની ભાવના લાવે છે.

નવરાત્રી ભારતીય સંસ્કૃતિમાં એક મહત્વપૂર્ણ તહેવાર છે.જેમાં મા દુર્ગાની પૂજા કરવામાં આવે છે. આ તહેવાર નવ દિવસ સુધી ચાલે છે.જેમાં દુર્ગા માતાના નવ રૂપોનું પૂજન થાય છે. નવરાત્રીમાં દરેક દિવસ મા દુર્ગાના એક અલગ રૂપને સમર્પિત છે, જેમ કે શૈલપુત્રી બ્રહ્મચારિણી ચંદ્રઘંટા કૂષ્માંડ સ્કંદમાતા કાત્યાયની કાલરાત્રિ મહાગૌરી અને સિદ્ધિદાત્રી. આ નવ દિવસ માં દુર્ગા માતાના આ અલગ અલગ રૂપોની પૂજા આરતી પાથ અને ઉપવાસ દ્વારા કરવામાં આવે છે.

માઁ દુર્ગા દોષ અને નકારાત્મક શક્તિઓના નાશક તરીકે પૂજવામાં આવે છે. તેઓ શક્તિ શક્તિ અને ધૈર્યના પ્રતિક છે. નવરાત્રીનો મુખ્ય હેતુ મનોરંજન કે આરામ કરતા વધુ મહત્ત્વનો છે‌.કારણ કે તે આત્મા, માનસિક અને આધ્યાત્મિક શ્રદ્ધાને વધારવા માટે પણ મહત્વપૂર્ણ છે.

ગુજરાતમાં નવરાત્રી દરમિયાન ખાસ કરીને ગરબા અને ડાંડિયાનો મહોત્સવ ઉજવવામાં આવે છે. જેમાં ભક્તિભાવે લોકો માતાજીને પ્રસન્ન કરવા માટે ગરબા ગાયને અને નૃત્ય કરે છે.

ગુજરાતમાં અને ભારતની બહાર અનેક વિસ્તારોમાં મોટાપાયે ગરબા રમવામાં આવે છે. કેટલાક મુખ્ય સ્થળો જ્યાં મોટા પાયે અને ખુબ જ ધૂમધામથી ગરબા યોજાય છે.

ગુજરાતમાં:

1. અમદાવાદ: અહીના યુનિવર્સિટી ગ્રાઉન્ડ રિવરફ્રન્ટ અને સી.જી. રોડ પરના ગરબા ખૂબ જાણીતા છે. લોકો ખાસ કરીને અહીં મોટી સંખ્યામાં ભાગ લે છે.

2. વડોદરા: વડોદરાનું યુનિવર્સિટી પવેલિયન ગરબા માટે ખૂબ પ્રસિદ્ધ છે અને એ સમગ્ર દેશમાં અતિશય લોકપ્રિય છે.

3. રાજકોટ: રાજકોટના ખેલૈયાઓની ગરબા પ્રત્યે ભક્તિ જોતાં અહીંની ગરબાનું વિશેષ મહાત્મ્ય છે.

4. સુરત: સુરતમાં પણ અનેક મોટી જગ્યાએ ગરબા યોજાય છે, ખાસ કરીને યુવાઓ મોટી સંખ્યામાં ભાગ લે છે.

5. ગાંધીનગર: અહીંના ગર્વમેન્ટ ગ્રાઉન્ડ અને સામાજિક ક્લબ્સમાં મોટી ગરબા રાત્રી યોજાય છે.

ભારતની બહાર:

1. યુ.એસ.એ. (ન્યુ યોર્ક ન્યુ જર્સી કેલિફોર્નિયા) અમેરિકામાં ઘણા gujarati communities મોટાપાયે ગરબા આયોજિત કરે છે, જેમાં મોટી સંખ્યામાં લોકો ભાગ લે છે.

2. યુકે (લંડન): લંડન અને આસપાસના વિસ્તારના gujarati લોકો મોટા સમારોહમાં ગરબા કરે છે.

3. કેનડા (ટોરોન્ટો, વેન્કુવર): ત્યાં પણ gujarati samaj દ્વારા ગરબા કાર્યક્રમો યોજાય છે.

4. ઓસ્ટ્રેલિયા: મેલબોર્ન અને સિડનીમાં gujarati communities ગરબા સાથે નવરાત્રિ ઉત્સવની ઉજવણી કરે છે.આને સિવાય અન્ય દેશોમાં પણ gujarati સમુદાય દ્વારા આ ઉત્સવ ધૂમધામથી ઉજવાય છે.

નવરાત્રીમાં નવ નોરતા (નવ રાતો) હિંદુ ધર્મમાં વિશિષ્ટ મહત્વ ધરાવે છે. આ તહેવાર મહા શક્તિ દેવી દુર્ગાના નવ રૂપોની આરાધના માટે જાણીતા છે. નવરાત્રીનું અર્થ છે નવ રાતો અને આ દરમિયાન મા દુર્ગાના અલગ અલગ સ્વરૂપોને પૂજવામાં આવે છે. દરેક નોરતો અલગ-અલગ દેવીના રૂપને સમર્પિત હોય છે, અને આ રાતો આશા શક્તિ અને શુદ્ધિકરણનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે.

નવ દિવસમાં જે દેવીના રૂપોની પૂજા થાય છે.

1. શૈલપુત્રિ – મા દુર્ગાનું પ્રથમ સ્વરૂપ આ તેમને હિમાલય પર્વતના પુત્ર તરીકે જાણીતું છે.

2. બ્રહ્મચારિણી – મા દુર્ગાનું દુસરો સ્વરૂપ હ તે તપસ્યાની દેવી તરીકે પૂજાય છે.

3. ચંદ્રઘંટા – મા દુર્ગાનું ત્રીજું સ્વરૂપ જે બુરાઈઓ વિરુદ્ધ યુદ્ધનું પ્રતિક છે.
4. કુષ્માંડિ – ચોથી દેવી જેણે બ્રહ્માંડને ઊર્જા આપીને સર્જન કર્યું.
5. સ્કંદમાતા – મા કાત્યાયની માતૃત્વનું પ્રતિક છે.
6. કાત્યાયની – છેઠ્ઠી દેવી આ સ્વરૂપમાં દુર્ગા શક્તિનું પ્રતિક છે.
7. કાળરાત્રિ – સાતમું સ્વરૂપ જે નકારાત્મક ઉર્જા અને અંધકારનો નાશ કરે છે.
8. મહાગૌરી – આઠમું સ્વરૂપ જે શક્તિ અને શાંતિનું પ્રતિક છે.
9. સિદ્ધિદાત્રી – નવમું સ્વરૂપ જે પ્રભુને સિદ્ધિ

દશેરા જેને વિજયાદશમી પણ કહેવામાં આવે છે હિંદુ ધર્મમાં એક મહત્વપૂર્ણ તહેવાર છે. આ તહેવાર બુરાઇ પર સજ્જનતાની વિજયનું પ્રતિક છે. દશેરાના પાવન દિવસે ભગવાન રામે દાનવ રાજા રાવણનો નાશ કર્યો હતો જે દેહ અને માનસિક બુરાઇઓ ઉપર વિજયનો સંદેશ આપે છે.

દશેરાનું મહત્વ:

1. ધર્મ વિજયનો પ્રતિક: દશેરા એ રાવણ પર ભગવાન રામની વિજયનો તહેવાર છે.જે બુરાઇ અને અધર્મ ઉપર સજ્જન અને ધર્મની જીતને દર્શાવે છે.

2. નવદુર્ગા મહોત્સવનો અંત: દશેરા એ નવરાત્રીના દસમા દિવસે આવે છે. જેમાં મા દુર્ગાને નવ દિવસ સુધી પૂજવામાં આવે છે અને દશમીના દિવસે તેઓને વિદાય આપવામાં આવે છે.

3. માનસિક અને આધ્યાત્મિક વિજય: આ તહેવાર વ્યક્તિને પોતાના અંદરના અહંકાર બુરા વિચારો અને અંધકાર પર વિજય મેળવવા પ્રેરિત કરે છે.

4. રામલીલા અને રાવણ દહન: અનેક સ્થળોએ રામલીલા અને રાવણ દહનની વિધિ દશેરાના પ્રસંગે કરી જાય છે. જે ધર્મ પર અધર્મની વિજયનો ઉત્સવ છે.

દશેરા તે યાદ અપાવે છે કે સત્ય અને ન્યાયના માર્ગ પર ચાલવાથી અંતે વિજય મળતો જ હોય છે.