લાલ કિલ્લો ભારતના ઐતિહાસિક વારસાનું એક મહત્વપૂર્ણ પ્રતીક છે. તે દિલ્હીમાં યમુના નદીના કિનારે સ્થિત છે અને મુગલ શાસક શાહજહાં દ્વારા 1648માં બંધાવવામાં આવ્યું હતું. લાલ કિલ્લો ભારતીય સંસ્કૃતિ ઇતિહાસ અને શૈલીઓનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. તેની આર્કિટેક્ચર મુગલ કળાનો શ્રેષ્ઠ ઉદાહરણ છે. અને તેના લાલ પથ્થરોથી બનેલા દિવાલો તેને ખાસ ઓળખ આપે છે.
લાલ કિલ્લો સ્વતંત્રતાપૂર્વે બ્રિટિશ શાસનના વિરોધમાં સંઘર્ષ અને ક્રાંતિનું કેન્દ્ર રહ્યો હતો. 15 ઓગસ્ટ 1947ના રોજ ભારતના સ્વતંત્રતા દિવસ પર પ્રથમ વડાપ્રધાન જવાહરલાલ નહેરુએ લાલ કિલ્લા પર તિરંગો ફરકાવ્યો હતો. ત્યારથી દરેક સ્વતંત્રતા દિવસ પર દેશના વડાપ્રધાન અહીંથી ધ્વજવંદન કરે છે અને દેશને સંબોધે છે.આ ઐતિહાસિક કિલ્લો માત્ર ભારતના ભવ્ય ઇતિહાસની યાદ નથી પણ તે રાષ્ટ્રીય ગૌરવ અને એકતાનું પ્રતીક પણ છે.
લાલ કિલ્લો (Red Fort) મુગલ બાદશાહ શાહજહાં દ્વારા બંધાવવામાં આવ્યો હતો. 1638 થી 1648 સુધી લગભગ 10 વર્ષમાં તેની બાંધકામની કામગીરી પૂરી થઈ હતી. લાલ કિલ્લો દિલ્હીમાં સ્થિત છે અને તે મુગલ વંશની સ્થાપત્ય કળા અને શક્તિશાળી સંસ્કૃતિનું પ્રતિક છે.
લાલ કિલ્લા (Red Fort) પર અનેક શાસકોનું શાસન રહ્યું છે;. ખાસ કરીને મુગલ સામ્રાજ્યના શાસકોનું. લાલ કિલ્લા 1648માં મુગલ શાસક શાહજહાં દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું અને તે મુગલ સામ્રાજ્યનું મુખ્ય આધાર કેન્દ્ર બન્યું. મુગલ સામ્રાજ્યની અંતિમ તબક્કી સુધી લાલ કિલ્લા તેમનું શાસન કેંદ્ર રહ્યું.
આ બાદ, 1857માં પ્રથમ સ્વતંત્રતા સંગ્રામ પછી બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપનીએ મુગલ સામ્રાજ્યને પરાજય આપીને ભારત પર શાસન શરૂ કર્યું. લાલ કિલ્લા આ સમયે બ્રિટિશ વહીવટી તંત્રના કબજામાં આવી ગયું.
1947માં ભારતને સ્વતંત્રતા મળ્યા પછી લાલ કિલ્લા ભારતની રાષ્ટ્રીય ધરોહર તરીકે ઓળખાવા માંડ્યો અને ત્યાં દેશના પ્રધાનમંત્રી દર વર્ષે 15 ઓગસ્ટના દિવસે તિરંગો ફ્હેરાવવાની પરંપરા શરૂ થઈ.
મુખ્ય શાસનકર્તાઓ:
મુગલ સામ્રાજ્ય: મુખ્યત્વે શાહજહાં ઔરંગઝેબ અને બાદમાં અખરાનો સામનો કરનારા અંતિમ મુગલ શાસક બહાદુર શાહ ઝફર. બ્રિટિશ શાસન: 1857થી 1947 સુધી. ભારતીય શાસન 1947થી પછી લાલ કિલ્લા ભારત સરકારની મિલકત છે.
લાલ કિલ્લો જે દિલ્હીમાં સ્થિત છે.મૂળ લાલ રંગનો નહોતો. જ્યારે મુગલ બાદશાહ શાહજહાંએ 17મી સદીમાં તેની રચના કરાવી તે સમયે કિલ્લો સફેદ સંગમરરથી બનાવવામાં આવ્યો હતો. સમયના પરિવર્તન અને ઐતિહાસિક ઘટનાઓને કારણે સંગ્રહના અભાવ અને પર્યાવરણીય અસરોથી કિલ્લાના સંગ્રહ પર અસર પડી. સફેદ સંગમરમર ગળીને ખરડાઈ ગયો અને પછીથી લાલ વજનાંગ પથ્થરો (લાલ રેતીના પથ્થર) સાથે આ કિલ્લાનું પુનઃનિર્માણ કરવામાં આવ્યું, જેને કારણે તે લાલ કિલ્લા તરીકે ઓળખાવા લાગ્યો.
લાલ કિલ્લા (Red Fort) ભારતના દિલ્હીમાં; સ્થિત એક ઐતિહાસિક અને પ્રખ્યાત કિલ્લો છે. તેની કેટલીક મુખ્ય ખાસિયતો છે:
મુગલ સમયની સ્થાપત્ય કલા: લાલ કિલ્લો મુગલ સમ્રાટ શાહજહાં દ્વારા 1648 માં બનાવવામાં આવ્યો હતો. તે મુગલ શૈલીના સુંદર ગુંથણ અને નાજુક શિલ્પથી સુશોભિત છે.જેમાં લાલ બલુવા પથ્થરનો ઉપયોગ કરાયો છે.
વૈશ્વિક વારસો: યુનેસ્કોએ લાલ કિલ્લાને 2007માં વિશ્વ હેરિટેજ સાઇટ તરીકે ઘોષિત કર્યું હતું. જે તેના ઐતિહાસિક અને સાંસ્કૃતિક મહત્વને દર્શાવે છે.
સ્વતંત્રતા દિવસનું મહત્વ: લાલ કિલ્લા એ સ્થાન છે જ્યાં ભારતના વડાપ્રધાન 15 ઓગસ્ટે સ્વતંત્રતા દિવસ પર રાષ્ટ્રને સંબોધિત કરે છે. આ પરંપરા 1947 માં સ્વતંત્રતાના પ્રથમ દિવસે શરૂ થઈ હતી.
અંદરના મહત્વપૂર્ણ માળખા: લાલ કિલ્લા અંદર ઘણા મહત્વપૂર્ણ ઇમારતો ધરાવે છે, જેમ કે દીવાન-એ-આમ, દીવાન-એ-ખાસ રંગ મહલ નકખાના વગેરે. આ બધી ઇમારતો મૂલ્યવાન મુગલ સ્થાપત્યની છબી આપે છે.
સંગ્રહાલય અને પ્રકાશ શો: લાલ કિલ્લામાં એક ઐતિહાસિક સંગ્રહાલય પણ છે.જેમાં મુગલ સામ્રાજ્યના અવશેષો અને થાડીઓ જોવા મળે છે. રાત્રે અહીં પ્રકાશ અને અવાજ શો (Light and Sound Show) પણ યોજાય છે. જે લાલ કિલ્લાની ઐતિહાસિક ઘટના અને વારસાને જીવંત બનાવે છે.આ કિલ્લો ભારતીય ઇતિહાસ અને સંસ્કૃતિનું પ્રતિક છે. જે લાખો પ્રવાસીઓને આકર્ષે છે.
લાલ કિલ્લાના આજુબાજુમાં અનેક પ્રખ્યાત પ્રવાસન સ્થળો છે. જ્યાં તમે histórico મહત્વ અને દિલ્હીની સંસ્કૃતિને અનુભવી શકો છો. નીચે કેટલાક સ્થળોની યાદી છે:
જામા મસ્જિદ: લાલ કિલ્લાથી થોડે જ અંતરે આવેલી આ મસ્જિદ ભારતની સૌથી મોટી મસ્જિદોમાંની એક છે. તે મુગલ આર્કિટેક્ચરનું ઉદાહરણ છે અને તેની ગેલેરીમાંથી આખા આસપાસના વિસ્તારનો વિહંગાવલોકન મળી શકે છે.
ચાંદની ચોક: લાલ કિલ્લાની નજીક આવેલી આ બજાર ઐતિહાસિક અને વ્યસ્ત છે. અહીં તમે ઘણે બધા પ્રખ્યાત ખાદ્ય અને શોપિંગ વિકલ્પો મેળવી શકો છો. રાજ ઘાટ: મહાત્મા ગાંધીના સ્મારક સ્થાને આ સ્થળ શાંતિ અને સમર્પણનો અનુભવ આપે છે.
રણઝીતસિંહ સ્મારક: લાલ કિલ્લાની નજીક આ સ્થળ પણ પ્રખ્યાત છે. જે સિખ સમુદાયના મહાન યોદ્ધા રણઝીતસિંહની યાદમાં બનાવાયું છે. ચંદ્રસ્વરૂપ પાર્ક: આ પાર્ક લાલ કિલ્લાની આસપાસ એક શાંતિપૂર્ણ પર્યાવરણીય જગ્યાએ છે. જ્યાં તમે આરામ અને પ્રકૃતિનો આનંદ લઈ શકો છો.
ભારતની પાર્લામેન્ટ બિલ્ડિંગ અને ઇન્ડિયા ગેટ: આ સ્થળો થોડી દૂરી પર છે. પણ લાલ કિલ્લા આવ્યાં બાદ મુલાકાત લેવા યોગ્ય છે. આ બધા સ્થળો એકબીજાથી નજીક હોવાથી તમે સમયસર મુલાકાત લઈ શકો છો.
15 ઓગસ્ટ અને 26 જાન્યુઆરીના દિવસે લાલ કિલ્લામાં ઝંડા ફરકાવવાની પરંપરા ભારતના રાષ્ટ્રિય સમારંભોમાંથી એક છે.
15 ઓગસ્ટ (સ્વાતંત્ર્ય દિવસ):
15 ઓગસ્ટ 1947ના રોજ ભારત બ્રિટીશ શાસનમાંથી મુક્ત થયું હતું. આ દિનને દર વર્ષે સ્વાતંત્ર્ય દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે.દિલ્હીના લાલ કિલ્લા પર દેશના વડાપ્રધાન દ્વારા ત્રિરંગો ઝંડો ફરકાવવામાં આવે છે.આ પ્રસંગે દેશના તમામ નાગરિકો અને સશસ્ત્ર દળોના પ્રમુખોને સંબોધન કરાય છે.
વડાપ્રધાન રાષ્ટ્રની પ્રગતિ, પડકારો અને ભવિષ્યની યોજનાઓ પર ભાષણ આપે છે. આ સાથે 21 તોપોની સલામી આપવામાં આવે છે. અને તેના પછી ત્રિરંગાને સન્માન આપી દેશભરના બાળકો સેનાની પરેડ અને સાંસ્કૃતિક કાર્યક્રમો યોજાય છે.
26 જાન્યુઆરી (પ્રજાસત્તાક દિવસ):
26 જાન્યુઆરી 1950ના દિવસે ભારતીય બંધારણ લાગુ થયું, અને ભારત એક પ્રજાસત્તાક બન્યું. આ દિવસે રાજપથ ખાતે દેશના રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા ત્રિરંગો ફરકાવવામાં આવે છે.મુખ્ય પરેડ અને સશસ્ત્ર દળો તથા વિવિધ રાજ્ય અને સંસ્થાઓ દ્વારા શૌર્ય અને સાંસ્કૃતિક પ્રદર્શન હોય છે. લાલ કિલ્લા ખાતે આ દિવસનો મહત્વ ઉત્સાહભેર ઉજવવામાં આવે છે. પરંતુ ત્રિરંગો મુખ્યત્વે રાજપથ પર ફરકાવવામાં આવે છે.